Introspekcja jest wprawdzie podstawą naszej wiedzy o życiu psychicz- nym, jednakże źródło to dalekie jest od doskonałości. Obserwując samych sie- bie nie posiadamy miary porównawczej. Zamykanie się we własnym wnętrzu psychicznym prowadzi łatwo do przedwczesnych i bezpodstawnych uogól- nień. Próbowano przeciw introspekcji powoływać się i na bardziej zasadnicze argumenty. Np. zastanawiano się nad kwestią, czy można być równocześnie i obserwatorem i obserwowanym. Z doświadczenia wiemy, że istotnie próba obserwowania własnego gniewu prowadzi do uśmierzenia tego afektu. Wyni- kające stąd trudności zachodzą często, jednakże nie są one w praktyce bardzo istotne. W rzeczywistości bowiem obserwujemy prawdopodobnie zawsze nie tyle samo zjawisko aktualnie przeżywane, co raczej jego świeży ślad pamię- ciowy, odtwarzany dla celów obserwacyjnych. Samoobserwacja jest więc prak- tycznie możliwa i nie wyrzekamy się jej. Ważniejszym argumentem jest fakt, że co do samych siebie bywamy dziwnie omylni. Poznanie samego siebie ucho- dzi od czasów Sokratesa za rzecz naj trudniejszą, Czasem drudzy ludzie lepiej nas znają, latwiej przenikną uczucia, z których sobie jeszcze nie zdajemy sprawy, łatwiej zauważą przemiany w nas zachodzące, których sami nie jes- teśmy zdolni ocenić. Dlatego w badaniach naukowych znacznie wyżej cenimy sobie obserwacje czynione na drugich ludziach. Te obserwacje mogą mieć, jak widzieliśmy wyżej, charakter obserwacji bezpośrednich, mianowicie gdy rozporządzamy wypowie- dziami słownymi lub pisemnymi badanych osób. Te wypowiedzi docierają do nas jednak mimo wszystko drogą pośrednią. Same w sobie dokumenty te mogą być przecież zakłamane, mylne, zaobserwowane nieściśle lub opisane niedo- kładnie. Natomiast ogromną wartość posiada obserwacja pośrednia, prowadzona na innych jednostkach. Spostrzegamy i notujemy systematycznie objawy ich życia psychicznego, a więc słowa przez badanych w pewnych sytuacjach wypo- wiedziane, ton ich wypowiedzi, wyraz twarzy, gesty, odruchy, ich złożone za- chowanie się. Nie są to wszystko .fakty psychiczne, lecz ich zewnętrzne objawy. Interpretacja ich wymaga wprawy i zmysłu krytycznego. [hasła pokrewne: , okulista, Prywatne przedszkole Kraków, infekcje intymne ]
Tags: infekcje intymne, okulista, Prywatne przedszkole Kraków