Niektórzy uważają za nieodzowną czwartą cechę zjawisk psychicznych ich świadomość. Sprawy związane z tym zagadnieniem omówimy w osobnym rozdziale. Tutaj warto tylko zwrócić uwagę na fakt, iż cecha ta, jeśli jest obecna, w rzeczy samej znamionuje wybitnie zjawiska psychiczne. W każdym razie w przyrodzie martwej, tam gdzie na pewno żadnego życia psychicznego nie ma, nie może też być mowy o świadomości. Trzeba jednak już teraz zwrócić uwagę na to, że obok zjawisk, czyli faktów psychicznych, istnieją ponadto trwałe dyspozycje psychiczne, czyli psychiczne cechy osobowości, jak charakter, temperament, uzdolnienia, inteligencja, pewne cechy pamięci i inne właściwości, które ujawniają się wprawdzie przy powstawaniu zjawisk psychicznych świadomych, same przez się jednakże jako takie nie posiadają cechy świadomości. Zobaczymy też, że ogromna grupa zjawisk psychicznych automatycznych pozbawiona jest cechy świadomości. W doświadczeniu wewnętrznym, w tzw. introspekcji, dane są bezpośrednio właściwie tylko świadome przeżycia psychiczne i stąd ta skłonność niektórych do uogólnienia i do rozciągania cechy świadomości na wszystko, co psychiczne. Co prawda nawet nasz ogląd wewnętrzny, czyli introspekcja, informuje nas o istnieniu zjawisk psychicznych pozbawionych cechy świadomości. O tych zjawiskach, procesach czy czynnościach nieświadomych, a raczej podświadomych, dowiadujemy się jakby pośrednio. Wnosimy ze świadomie przeżywanych skutków o istnieniu nieuświadomionych przyczyn. Introspekcja, chociaż dostarcza nam bezpośredniej wiedzy o zjawiskach psychicznych, nie jest jednakże jedyną drogą poznania psychiki. Są inne naukowe sposoby zgłębienia tych tajemnic. [podobne: przykłady chorób genetycznych, gnozja, ile kalorii ma kasza gryczana ]
Tags: gnozja, ile kalorii ma kasza gryczana, przykłady chorób genetycznych