Niektórzy uważają za nieodzowną czwartą cechę zjawisk psychicznych ich świadomość. Sprawy związane z tym zagadnieniem omówimy w osobnym rozdziale. Tutaj warto tylko zwrócić uwagę na fakt, iż cecha ta, jeśli jest obecna, w rzeczy samej znamionuje wybitnie zjawiska psychiczne. W każdym razie w przyrodzie martwej, tam gdzie na pewno żadnego życia psychicznego nie ma, nie może też być mowy o świadomości. Trzeba jednak już teraz zwrócić uwagę na to, że obok zjawisk, czyli faktów psychicznych, istnieją ponadto trwałe dyspozycje psychiczne, czyli psychiczne cechy osobowości, jak charakter, temperament, uzdolnienia, inteligencja, pewne cechy pamięci i inne właściwości, które ujawniają się wprawdzie przy powstawaniu zjawisk psychicznych świadomych, same przez się jednakże jako takie nie posiadają cechy świadomości. …read more

Procesy i fakty psychiczne miałyby być nieprzestrzenne, miałyby nie posiadać wymiaru. Cecha ta nie wydaje się ścisła, a w każdym razie nie jest ona cechą wszystkich zjawisk psychicznych. Istotnie takie zjawiska psychiczne jak przekonanie, żal, tęsknota, gniew, namysł, postanowienie itd. posiadają cechy przestrzenne raczej tylko o tyle, że rozgrywają się w nas. Przestrzenne umiejscowienie zjawisk psychicznych w tym znaczeniu dotyczy samego aktu jego przeżywania. …read more

Tak jak przyrodnik nie zna duszy istniejącej niezależnie od organizmu, tak też i nie zna zjawisk psychicznych niezależnych. Kto nie nabrał wprawy w problematyce epistemologicznej (teorii poznania), ten nie od razu pojmie, że barwy, dźwięki, zapachy, smaki i cechy dotykowe przedmiotów nie istnieją niezależnie od podmiotów,   które ich doznają. Są to wszystko bowiem wrażenia zmysłowe lub spostrzeżenia, a więc zjawiska psychiczne. Byt przedmiotowy, czyli realny, posiadają tylko materialne przedmioty, z których wychodzą ku naszym zmysłom odpowiednie podniety fizykalne. W okresie dziejów, gdy nie było żadnych istot żywych na ziemi, nie było ani ciemno, ani jasno i nie było szumu wiatru ani ryku fal morskich. …read more

Zjawisko psychiczne różni się zasadniczo od wszystkich innych tym, że po pierwsze dostępne jest postrzeganiu tylko jednej osoby, mianowicie tej, która je przeżywa.      Przy analizie tych faktów wystrzegać się trzeba dwuznaczników. Jeden i ten sam przedmiot fizyczny ogląda kilka osób, albo jeden i ten sam dźwięk posłyszy kilka osób. Realnie istniejące źródła tych podniet wzrokowych czy słuchowych mają swój byt pojedynczy, jednakże odzwierciedlenie podmiotowe tych przedmiotów poznania staje się wielokrotne, gdyż u każdej ze spostrzegających osób powstaje osobny widok czy dźwięk. W życiu potocznym używamy terminów widok lub dźwięk w dwojakim        znaczeniu, albo mamy na myśli istniejące przedmiotowo źródła działających na nasze zmysły podniet, a więc np. krajobraz, czyli widok albo dźwięk jako          przedmiotowy ruch falowy w przestrzeni, albo też tych samych terminów widok lub dźwięk używamy na oznaczenie podmiotowych przeżyć, stanowiących odzwierciedlenie poznawcze tych przedmiotów poznania. …read more

Rzeczy materialne działając za pośrednictwem narządów zmysłowych na nasz mózg, odzwierciedlają się w nim jako podmiotowe zjawiska psychiczne, spostrzeżenia te jednakże są owocem aktywnego ustosunkowania się podmiotu do materiału poznawczego. Sprawdzanie słuszności i prawdziwości powstałych w ten sposób obrazów rzeczywistości, oddzielnie prawdziwych od błędnych, jak również kontrola wyników naszego myślenia, odbywają się na zasadzie działania praktycznego. Działanie         praktyczne jest więc ostatecznym sprawdzianem trafności poznania.
Cechy znamienne zjawisk psychicznych. Zjawiska stanowiące przedmiot spostrzegania czy badania fizyków, chemików, biologów, astronomów, udostępnione są każdemu badaczowi za pośrednictwem jego narządów zmysłowych. Zjawiska psychiczne są bezpośrednio dane tylko osobie, która je przeżywa, Bezpośrednie przeżywanie zjawisk psychicznych dałoby się, być może, zaliczyć również do kategorii zjawisk, udostępniających się drogą zmysłową. …read more

Najpewniejsze stosunkowo wyniki osiągamy tam, gdzie dadzą się zastosować przyrządy. Posługujemy się zegarami (chronometrami), notującymi setne, a nawet tysięczne sekundy, aparatami kreślącymi krzywe tętna i oddechu, przyrządami do badania zdolności zapamiętywania, pokazującymi osobie badanej hasła w równych odstępach czasu i w ciągu jednakowego czasu. Aparatura ta zapewnia zawsze taki sam, z góry dający się pod względem ilościowym i jakościowym oznaczyć zespół warunków, w których występuje badane zjawisko psychiczne. Opanowanie metodyki eksperymentowania jest warunkiem powodzenia tych badań. Eksperymentów nie przeprowadza się dorywczo. …read more